در حال حاضر جمعیت کشور دچار پیری و زوال بوده و میزان باروری آن نیز کاهش پیدا کرده است؛ طبیعتاً کاهش میزان باروری می تواند منجر به این مساله شود که طی چند ده سال آینده، میزان جمعیت کشورمان کاسته شود و با جامعه ای سالمند روبرو باشیم.
در چنین شرایطی که اکنون جامعه با کاهش نرخ باروری روبرو است برخی از زوجین به علت شرایط بد اقتصادی به فکر سقط غیرقانونی جنین هستند؛ مساله ای که می تواند پیامدهای بی شماری به همراه داشته باشد.
دکتر بهزاد قربانی، روانپزشک و عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا در گفتگو با سیناپرس گفت: هدف از سقط جنین این است که میزان جمعیت فرزندان معلول یا ناسالم کاهش پیدا کند؛ طبیعتا سقط جنین سالم غیر قانونی است و از نظر پزشکی نیز جرم محسوب می شود. حتی بر خلاف سوگند نامه ای است که پزشکان در انتهای دوره تحصیلی شان از آن قسم یاد می کنند.
این روانکاو و زوج درمانگر اظهارداشت: اکنون طبق مستندات و اندیکاسیون های ثبت شده پزشکی، سقط جنین تنها شامل برخی از موارد مانند جنین های اسپاسم شده( گرفتگی عضلات) و جنین های مشکل دار است که منجر به تولد نوزادانی می شود که هم برای خانواده ها دردسر دارد و هم بار مادی زیادی به دوش خانواده ها تحمیل می کند.
این مشاور خانواده بیان کرد: اکنون سقط جنین بسیاری از بیماری های صعب العلاج یا ناعلاج مصوب شده است و طبق یک سری تشریفات پزشکی اجازه سقط به برخی از خانواده ها داده می شود و آنها می توانند از طریق پزشکی قانونی مجوزهای لازم را دریافت کنند؛ در واقع بر مبنای حدس و گمان یک جنین سقط نمی شود بلکه باید اثبات شود که جنین از نظر پزشکی دارای مشکل است.
سقط جنین و تبعات روانی زوجنین
دکتر قربانی به پیامدهای سقط جنین در سنین بالاتر اشاره کرد و در این خصوص به سیناپرس گفت: هرچقدر سن مادر بالاتر باشد، احتمال باروری او نیز به طور قابل ملاحظه ای کاهش پیدا می کند از اینرو اگر او جنین را سقط کند، احتمال باروری مجددش کمتر می شود. این مساله ارتباطی به سقط جنین ندارد.
دکتر قربانی ادامه داد: در وهله نخست، زوج ها تمایل به داشتن فرزند دارند. فرزند دار شدن هدیه ای از سوی خداست اما داشتن فرزند سالم از اولویت بیشتری برخوردار است. طبیعتا داشتن جنین مشکل دار، دردسرهای خاص خودش را دارد و هزینه های درمانی زیادی را به خانواده ها متحمل می کند. در بسیاری از موارد حتی درمان مناسب و درستی نیز برای رفع و مداوای این کودکان وجود ندارد.
وی به پیامدهای روانی سقط جنین اشاره کرد و گفت: ضمن اینکه سقط جنین از نظر قانونی و شرعی نادرست است، تبعات روانی زیادی نیز برای زوجین به دنبال دارد. امکان دارد آنها پس از سقط جنین دچار احساس گناه، عذاب وجدان شده و حتی درجه های افسردگی، اضطراب و مشکلات روحی و روانی نیز در آنها دیده شود.
سقط جنین و آزمایش های غربالگری
دکتر قربانی در پاسخ به این سوال که آزمایش های غربالگری چه میزان می توانند این مشکلات را شناسایی کنند به سیناپرس گفت: آزمایش های غربالگری تنها می توانند بخشی از این مشکلات را شناسایی کنند. اختلالات کروموزومی که منجر به عقب ماندگی جنین و اختلالات لوله عصبی که منجر به ایجاد ناهنجاری های مغزی و عصبی می شود، تا حدودی با انجام آزمایش های غربالگری مشخص و محرز می شوند، پس از آن والدین می توانند با کسب مجوز از مراجعه قانونی اقدام به سقط جنین کنند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا تاکید کرد: هم اکنون انجام این نوع آزمایش ها اختیاری است زیرا هزینه زیادی دارد و همه شهرها و مناطق مختلف کشور امکان دسترسی به آن را ندارند. از سوی دیگر این نوع آزمایش ها دارای استانداردهای خاصی هستند که همه آزمایشگاه ها مجهز به آن نیستند.
وی بیان کرد: آزمایش های غربالگری مشکلی در سیر دوره بارداری ایجاد نمی کند و برای همه بانوان نیز انجام چنین آزمایش هایی درخواست نمی شود. معمولاً بانوانی که در سن پایین باردار می شوند یا سابقه ای از ابتلای اختلالات کروموزومی و ناهنجاری در خانواده شان وجود ندارند یا ازدواج شان خانوادگی نیست، ریسک کمتری برای فرزندآوری ناسالم دارند بنابراین نیازی به غربالگری ندارند؛ انجام چنین آزمایش هایی تنها با صلاحدید پزشک متخصص انجام می شود.
چند راهکار موثر برای افزایش جمعیت کشور
دکتر قربانی به بهترین راهکار برای افزایش جمعیت کشور اشاره کرد و به سیناپرس گفت: افزایش جمعیت نیاز به یک برنامه چندجانبه دارد. ابتدا باید زیرساخت های آن در جامعه فراهم شود تا خانواده را برای فرزندآوری ترغیب و تشویق کنیم. تشویق های کلامی راه به جایی نمی برند. زیرساخت های این مساله باید به گونه ای فراهم شود تا اداره و کنترل امور زندگی برای زوج ها تا حدودی آسان تر شود.
وی افزود: سن ازدواج نیز از دیگر فاکتورهای موثر برای افزایش میزان جمعیت کشور محسوب می شود. در حال حاضر سن ازدواج در ایران برای خانم ها 30 و برای مردان 40 سال است؛ این سن برای ازدواج و تشکیل خانواده زیاد محسوب می شود و زمان زیادی برای باروری زنان باقی نمی ماند بنابراین سیاست های تشویقی باید به گونه ای باشد که سن ازدواج پایین تر برود.
این روانکاو و زوج درمانگر اظهارداشت: همچنین باید شرایطی مناسب برای برقراری ارتباط و ملاقات بین دختران و پسران فراهم شود. تا زمانی که جوانان با یکدیگر ملاقاتی نداشته باشند، خواه ناخواه نرخ ازدواج کاهش پیدا می کند. البته فاکتورهای دیگری مانند اشتغال بانوان را نیز باید در برنامه سیاست های افزایش جمعیت مد نظر قرار دهیم. مثلاً باید شرایطی فراهم شود تا خانم ها در صورت فرزندآوری بتوانند راحت تر وظایف مادری شان را انجام دهند.
به گفته وی، هم اکنون مجموعه ای از فاکتورهای اقتصادی، اجتماعی و زیربنایی در افزایش جمعیت کشور دخیل هستند. امروزه بسیاری از زوجین تمایل زیادی به فرزندآوری دارند اما زمانی که تصور می کنند با بدنیا آمدن فرزند دوم یا سوم شان با چه گرفتاری هایی مواجه خواهند شد، از انجام این کار منصرف می شوند. مثلا مادران پس از پایان یافتن مدت شش تا نه ماه مرخصی زایمان شان باید کودکشان را به مهد کودک بسپارند که هزینه سنگینی به دنبال دارد. از سوی دیگر باید برای بردن و آوردن فرزندشان به مدرسه مشقت های دیگر متحمل شوند. مسایلی از این قبیل باعث شده تا نرخ باروری در جامعه کاهش پیدا کند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا به سیناپرس گفت: قطعاً مشکلات والدین با فرزندآوری بیشتر دو چندان می شود. خیلی از خانواده ها اگر راهکار مناسبی بیابند و حمایت های لازم را دریافت کنند، حتما فرزند دوم یا سوم به دنیا می آورند زیرا عاشق کودکان هستند اما وقتی نمی توانند به جمع بندی و فرمولی مناسبی برای مدیریت این کار برسند، عطایش را به لقایش می بخشند.
وی عنوان کرد: هم اکنون راهکار برخی این است که زنان شاغل، کار نکنند و مانند گذشته در خانه بمانند و وظیفه مادری شان را انجام دهند. در گذشته میزان زنان خانه دار بیشتر از شاغل بود به همین دلیل شاهد افزایش زاد و ولد در آن برهه زمانی هستیم اما اکنون اکثر بانوان شاغل و تحصیل کرده هستند و تمایل دارند که سطح اجتماعی خودشان را حفظ کنند. از سوی دیگر امروزه تنها با کار کردن یک نیروی شاغل امورات زندگی زوجین اداره نمی شود و دخل و خرج شان به هم نمی خورد به همین دلیل اکنون خانم ها پا به پای مردان مشغول به انجام کار هستند و در هزینه های زندگی شان مشارکت دارند. در مجموع باید گفت مشارکت های تشویقی کنونی دولت کافی نیست و قطعاً رفع این مسائل می تواند افزایش میزان جمعیت کشور را به دنبال داشته باشد.
000
